یکی از بخش‌های مهم باقی‌مانده از دوران دفاع مقدس در شهرستان خرمشهر که هرسال و در ایام نوروز محل بازدید بسیاری از هموطنان است، پادگان دژ است؛ این پادگان در سال ۱۳۴۹ به‌منظور پوشش‌دهی خط مرزی نیروی زمینی ارتش، از مرز شلمچه تا طلائیه شامل ۳۲ پاسگاه در طول ۶۵ کیلومتر، ایجاد شد.
در روزهای اولیه جنگ که بنا به گفته فرمانده‌های جنگ عراق قرار بود در مدت زمان سه روز تمام منطقه و خوزستان را فتح کنند، این پادگان در کنار دیگر یگان‌های مستقر در منطقه، نقش بسزایی در مقاومت ۴۵ روزه داشت.
در ادامه این پادگان به عنوان یکی از اهداف اولیه رژیم بعث، با حمله‌های بی‌امان، در۳۰ مهر ۱۳۵۹ پس از ۳۴ روز مقاومت و پشتیبانی، سقوط می‌کند؛ باوجود این، نیروهای پادگان با ملحق شدن به یگان‌ها و تیپ‌های دیگر در حماسه نهم آبان‌ماه ۱۳۵۹ در دفع نیروهای بعثی از منطقه ذوالفقاری آبادان، دوشادوش دیگر رزمندگان مبارزه کردند.
به دلیل این‌که بسیاری از پرسنل و نیروهای این پادگان بومی بودند، به عنوان راهنما در عملیات‌های مختلفی از جمله، ثامن‌الائمه، طریق‌القدس، بیت‌المقدس، فتح‌المبین، رمضان و خیبر در کنار دیگر رزمندگان آشنا به نواحی، نقش تاثیرگذاری در عملیات‌ها داشتند.
گردان دژ در دوران دفاع مقدس، بیش از ده بار بازسازی شد و بعضی از کارکنان آن از مدافعانی بودند که در یگان‌ها و مناطق دیگر به شهادت رسیدند. این گردان، ۷۸ شهید کادر، ۲۰۷ شهید درجه‌دار و سرباز وظیفه و ۳۲۰ اسیر و مفقود‌الأثر را در کارنامه خود دارد.
لزوم ثبت ملی شدن پادگان دژ
باتوجه به اهمیت این پادگان و به‌منظور ثبت یاد و خاطره شهدای گرانقدر آن، درخصوص برنامه‌ریزی به منظور ثبت ملی بناها و شواهد باقی‌مانده از دوران دفاع مقدس جلسه‌ای در محل پادگان تیپ ۷۲ شهید جوان شیر (پادگان دژ خرمشهر) با حضور فرمانده پادگان، مسئول عقیدتی سیاسی، مسئول اسناد پژوهش مرکز فرهنگی دفاع مقدس خرمشهر و نیز مسئول یگان حفاظت میراث فرهنگی خرمشهر، تشکیل و مقرر شد کارگروهی به منظور شناسایی آثار باقی‌مانده از جنگ در پادگان دژ، شناسایی مکان‌خاطره‌ها و نیز تهیه پرونده ثبت ملی این مکان، تشکیل شود.
باتوجه به رویکرد بین‌المللی بسیاری از کشورها در حفظ آثار باقی‌مانده از جنگ‌های خود و نیز آگاهی اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از ارزش‌های ملی و بین‌المللی آثار باقی‌مانده از جنگ در شهرستان خرمشهر، در سال‌های گذشته ثبت ملی این آثار به عنوان یکی از اهداف مهم، مدنظر بوده است که در این راستا بناهای مختلفی با همکاری مرکز فرهنگی دفاع مقدس این شهرستان شناسایی و ثبت ملی شدند.
امید است باتوجه تشکیل کارگروه متشکل از اداره میراث فرهنگی، مرکز فرهنگی دفاع مقدس خرمشهر و پادگان دژ، پرونده ثبت ملی این مکان هرچه سریعتر تهیه و به منظور ثبت به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور ارسال شود.
سجاد پاک‌گهر
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خرمشهر
